دوحه کې د افغانستان په اړه د ملګرو ملتونو دویمه ناسته؛ نړۍ څه غواړي او د طالبانو تمې څه دي؟

د قطر په پلازمېنه دوحه کې د ملګرو ملتونو په مشرۍ د افغانستان په اړه ځانګړې غونډه د فبرورۍ پر ۱۸ او ۱۹مه جوړېږي. دا د خپلې بڼې دویمه ناسته ده چې د ملګرو ملتونو په مشرۍ په دوحه کې جوړېدونکې ده او خپله د ملګرو ملتونو سرمنشي هم په کې برخه اخلي.

لومړۍ غونده د تېر ۲۰۲۳ کال د مۍ په لومړیو کې جوړه شوې وه.

ټاکل شوې دې کې هم لکه د تېر په څېر د شاوخوا شلو هېوادونو استازي پر افغانستان بحثونه وکړي، خو دا غونډه هم د تېرې هغې په څېر د بندو دروازو تر شاه د خبریالانو له کمرو لېرې ساتل کېږي.‌

د لومړنیو مالوماتو له مخې، د امریکا، روسیې، د افغانستان د ګاونډیو او د سیمې د مهمو هېوادونو استازې دغې ناستې ته وربلل شوي دي.‌ د افغانستان لپاره د پاکستان ځانګړی استازی د خپل پلاوي په مشرۍ دوحې ته رسېدلی دی.‌

بحثونه به پر څه ورټول وي؟

ملګري ملتونه او په ځانګړي ډول امریکايي ديپلوماتان هڅه کوي چې په افغانستان د طالبانو له حکومت سره د نړۍ چلن له "یوه دریځه وي." د دوحې په تېره غونډه کې هم یوه سلا پر دې شوې وه چې په افغانستان کې د بشري وضعیت د کابو کولو لپاره دې نړیواله ټولنه د طالبانو له حکومت سره ښکېله پاتې شي.‌

که څه هم د طالبانو ځینې مخالفان په افغانستان د ملګرو ملتونو او ځینو هېوادونو ښکېلتیا سره مخالف دي‌ او په دې اړه یې غونډې هم کړې دي، خو د سیمې هېوادونه،‌ امریکا او ملګري ملتونو په دې باور دي چې د طالبانو له حکومت سره له ښکېلتیا پرته بله لار نه لري، خو هممهاله دا ټینګار هم کوي‌ چې دا ښکېلتیا د طالبانوحکومت د رسمیت پېژندنې په مانا نه ده.‌

د دوحې په دوه ورځنیو ناستو کې به د ملګرو ملتونود عمومي منشي له لوري د ارزونکي فریدون سینیور اوغلو خپلواکو اروزونو باندې هم بحث کېږي چې امنیت شورا د رایو په اکثریت د ۲۰۲۳کال په ډسمبر کې تائید کړې دي.

د ملګرو ملتونو امنیت شورا د ۲۰۲۳ کال په مارچ کې له عمومي‌ منشي غوښتنه کړې وه چې د افغانستان په اړه خپلواکې ارزونې ورته وړاندې کړي.‌ د همدې لپاره ښاغلي اوغلو د افغانستان به بېلابیلو ولایتونو کې له خلکو، طالب چارواکو او بهرنیانو سره خبرې کړې وې او پر بنسټ یې خپلې ارزونې لیکلې وې.‌

د هغه په ارزونو کې یوه مهم وړاندیز دا و چې نړیواله ټولنه او مرسته کوونکي دې له افغانستان سره ښکېلتیا ته دوام ورکړي. د هغه په وړاندیزونو کې دا هم ویل شوي و چې د نړیوالې ټولنې په اقتصاد او سیاست کې د افغانستان د بېرته ورګډېدو لپاره یوې تګلارې ته اړتیا شته.

اوس اټکل دا دی چې ښايي‌ د دوحې په مجللو هوټلونو کې د دوه ورځینو ناستو پر مهال پر همدغسې یوې تګلارې او بهیر هم بحث وشي- هاغسې چې په ارزونو کې یې وړاندیز شوی او امنیت شورا یې هم ملاتړ کړی دی.

طالبان د څه په تمه دي؟

په افغانستان د طالبانو د حکومت استازي د دوحې تېرې غونډې ته نه وو بلل شوي. که څه هم د طالبانو حکومت په کې د ګډون بیا بیا غوښتنه کوله. دا ځل بلنه ورکول شوې، خو د طالبانو حکومت په دې ناسته کې د ګډون لپاره دا ځل خپل شرطونه وړاندې کړي‌ دي.‌

ځینو طالب سرچینو بي‌بي‌سي ته ویلي، د ملګرو ملتونو له چارواکو سره پر همدې شرطونو د ټینګار لپاره طالب پلاوی لا هم د ګډون لپاره نه دی ټاکل شوی. طالبان غواړي په دې ناسته کې "د افغانستان د رسمي حکومتي استازو په ډول برخه واخلي" او غواړي ځان ډاډه کړي چې د ملګرو ملتونو له سرمنشي سره هم وګوري.‌

د طالبانو حکومت یو بل اعتراض دا دی چې ملګري ملتونه دې د فریدون سینیور اوغلو د وړاندیز له مخې د افغانستان لپاره بل ځانګړی استازی نه ګوماري.‌ د طالبانو د بهرنیو چارو وزارت ټینګار کوي چې د یوناما دفتر په افغانستان کې پرانیستی او د ملګرو ملتونو ځانګړې استازې هم په کې فعالیت کوي، نو "دویم استازي ته اړتیا نه ویني."

د ښاغلي اوغلو په وړاندیزو کې ویل شوي‌ چې دغه استازی به له بهرنۍ نړۍ سره د افغانستان د اړیکو او ښکېلتیا لپاره کار کوي.‌

د طالبانو بله اندېښنه دغې ناستې ته د نورو افغانانو، ښځو او مدني فعالانو ور بلل هم یادېږي.‌ که څه هم ملګرو ملتونو تر اوسه په دغه غونډه کې د نورو افغان برخه والو لیست نه دی په ډاګه کړی خو اټکل دا دی چې ګڼ شمېر ښځې او مدني فعالان هم وربلل شوي دي.

سرچینه: پښتو بي‌بي‌سي